Katılım Sigortacılığı Hakkında Merak Edilenler

Ülkemizde Katılım Sigortası ismiyle anılan Tekâfül, yardımlaşma usulüyle yapılan karşılıklı sigortadır.

Katılım sigortacılığı; değişik fertlerin birleşerek, içlerinden zarara maruz kalan katılımcıların zararının tazmin edilmesi üzerine yaptıkları bir yardımlaşmadır. Bu sistemde toplanan paralar yardımlaşma sandığı ya da risk fonu olarak adlandırılan prim havuzunda birikir ve katılımcılardan (poliçe sahipleri) hasara uğrayanların zararları bu havuzdan tazmin edilir.

İlgili mevzuat tarafından yapılan diğer bir tanımlama olarak Tekâfül; Katılımcıların kendileri ile diğer katılımcıların tazminat ödemelerine ilişkin taleplerinin karşılanmasını teminen oluşturulan risk fonuna katkıda bulundukları, söz konusu fonun sigortacılık faaliyeti yapmasına izin verilmiş bir sigorta şirketi tarafından katılım finans ilkelerine uygun olarak yönetildiği ve ortak risk paylaşımı ile dayanışma esaslarına dayanan sigorta türünü ifade etmektedir.

Genel İlkeleri

İslami Finans alanında hizmet veren kurum ve kuruluşların istifade etmesi amacıyla standartlar belirleyen kısa adı AAOIFI olan The Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions tarafından belirlenmiş olan tekâfül standartlarında Katılım Sigortacılığı Sisteminin temel ilkeleri şu şekilde sıralanmıştır;

• Yardımlaşma unsurunun/amacının bulunması
• Primlerin toplandığı prim havuzunun poliçe sahiplerine ait olması, şirkete ait bir mülkiyetin bulunmaması
• Sermayedara ait varlıkların ve katılımcılardan yani sigortalılardan toplanan primlerin şirket Danışma Kurulu tarafından cevaz verilen faiz dışı piyasa araçlarında (katılım bankaları, sukuk, BIST katılım endeksi, kıymetli metaller, döviz vb) değerlendirilmesi
• Dinen meşru görülmeyen iktisadi kıymetlere sigorta teminatı verilmemesi ve bu konuda seçici davranılması
• Fıkıh alanında ihtisas sahibi bir danışma heyetinden hizmet alınması

AAOIFI tekâfül standartları gereğince Neova Sigorta katılım sigortacılığı prensiplerini özenle uygulamakta, faaliyet gösterdiği branşlardaki bütün operasyon ve anlaşmalarında faizsizlik prensibine azami riayet etmektedir.

Farkları

Katılım Sigorta	Geleneksel Sigorta
Karşılıklı yardımlaşma esasına dayalı bir teberru/bağış sözleşmesidir.	Sigortalıların poliçelerin alıcısı olduğu, bir satın alma sözleşmesidir.
Risk paylaşımı esasına dayanır.	Risk transferi esasına dayanır.
Sigorta şirketi katılımcıların adına sigortacılık faaliyetlerini yürütür ve sigortacı yerine, operatör/işletmen olarak adlandırılır.	Sigortalılar ve şirket arasında birebir bir ilişki mevcuttur.
Katılımcılar risk fonunun da sahibi olduğu için sigortalama riskini üstlenir.	Sigorta şirketi sigortalama riskini üstlenir.
Toplanan katkılar katılımcıların ortak sahipliğinin olduğu risk fonuna aktarılmakta ve operatör tarafından yönetilmektedir.	Ödenen primlerin sahipliği sigorta şirketine aittir.
Risk fonundaki ve pay sahiplerinin fonundaki varlıklar katılım finans ilkelerine uygun yatırım araçlarına yönlendirilir.	Yasal düzenlemelerde belirlenen kurallar dışında herhangi bir sınırlama mevcut değildir.
Mevcut sigortacılık mevzuatına ek olarak Katılım Sigortacılığı Çalışma Usul ve Esasları hakkındaki yönetmeliğe tabidir.	Mevcut sigortacılık mevzuatına tabidir.
Operatör şirket fıkıh alanında uzman üyelerden oluşan danışma komitesinden hizmet alır.	–
Şirketin ve katılımcıların gelirleri ayrı hesaplarda takip edilir.	Şirketin birer bilançosu ve gelir tablosu mevcuttur.
Katkıların katılım reasüransı şirketine devredilmesi gerekmektedir. Ancak katılım reasüransı şirketinin yokluğu durumunda belli şartlarla konvansiyonel reasürans şirketleriyle çalışmasına müsaade edilmiştir.	Primler (ve risk) reasürans şirketine devredilir.

Modeller

Mudarebe Modeli
Özellikle Malezya, Endonezya gibi uzak doğu ülkelerinde benimsenen bir modeldir.

Mudarebe modelinde şirket toplanan primlerin işletilmesinden ve idaresinden sorumlu bir müteşebbis gibi hareket etmektedir. İşletilen havuzda dönem sonu kalan bakiye ve havuza ait meblağdan elde edilen yatırım kazancı şirket ve havuz arasında önceden belirlenmiş bir oran dahilinde paylaştırılır.

Dönem içerisinde oluşan direkt ve dolaylı hasar giderleri ile retekâfül/reasürans giderleri katılımcı havuzundan karşılanmakta, diğer giderler ise şirketin kendi sermayesi tarafından üstlenilmektedir.

Vekâlet Modeli
Bu modelin temel ilkesi şirketin poliçe sahibinin vekili gibi hareket etmesidir. Şirketin rolü havuza ait tüm işlemleri önceden belirlenmiş maktu veya nisbi bir ücret mukabilinde yerine getirmektir. Şayet bu işlemlerden şirket pay almıyorsa bu sisteme “Ücretsiz Vekalet” ücret alıyorsa “Ücretli Vekâlet” adı verilir.

Bu modelde şirketin alacağı vekâlet ücreti dönem başlarında belirlenir. Genel yönetim giderleri şirketin vekâlet ücretinden karşılanır ve bu ücretin yetmediği durumlarda şirket sahipleri bu eksiği kendileri karşılar. Giderlerin alınan ücretten düşülmesi ve varsa yatırım gelirlerinden şirketin payının eklenmesi sonucu şirketin kazancı ortaya çıkar. Havuzda kalan miktar ise poliçe sahiplerine aittir, şirket herhangi bir pay alamaz.

Hibrit Model
Hibrit model mudarebe ve vekâlet modellerin karması olarak ortaya çıkmış bir sistem olup hâlihazırda dünya üzerinde sıklıkla uygulanan bir modeldir.

Bu modelde teknik yani sigortacılık işlemleri için vekâlet, mali yatırım işlemleri için ise mudarebe usulü benimsenmektedir.

Vekâlet Vakif Modeli
Tercih ediliş bakımından pek sık rastlanılmayan ve genellikle Pakistan’da örnekleri görülen Vakıf modelinde sigorta şirketi bir vakıf veya bağış kurumu oluşturmaktadır. Katılımcılar, kurulan vakıfta oluşturulan fona katkıda bulunmaktadırlar. Diğer işleyiş kuralları ise vekâlet modelindeki gibidir.

Mevzuat

Katılım Sigortacılığı Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik